Na pracodawcy spoczywa obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, które będą chronić zdrowie i życie pracowników.

Jednym z elementów, które mogą w tym pomóc, jest przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego związanego z poszczególnymi stanowiskami pracy i udokumentowanie wniosków w postaci karty oceny ryzyka zawodowego.

Czym jest ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego określa się przede wszystkim w celach prewencyjnych, żeby zminimalizować ryzyko wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń na konkretnych stanowiskach pracy.

Taka ocena obejmuje ustalenie dla konkretnego zawodu możliwości wystąpienia niepożądanych zdarzeń, które mają bezpośredni związek z wykonywaniem pracy i mogą spowodować szereg strat, w tym również uszczerbek na zdrowiu.

Posiadanie informacji o potencjalnym ryzyku jest bardzo istotne, ponieważ o wiele skuteczniej można przewidzieć, co w miejscu pracy może stwarzać ewentualne zagrożenia i z wyprzedzeniem je zażegnywać.

Na pracodawcy spoczywa obowiązek zebrania takich informacji i udokumentowania ich.

Co więcej, pracodawca jest zobowiązany poinformować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaniem danej pracy, a także o ogólnych zasadach mających na celu ochronę przez zagrożeniami.

Oczywiście nie każdy zawód niesie ze sobą takie samo ryzyko wystąpienia sytuacji niebezpiecznych. W niektórych grupach zawodowych jest ono znacznie wyższe, a w innych jest wręcz znikome.

Warto podkreślić, że niezależnie od tego czy dany zawód znajduje się wysoko na skali ryzyka czy stosunkowo nisko, w każdym przypadku należy przygotować ocenę ryzyka i metody zapobiegające szkodliwym działaniom.

Kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego to obowiązek każdego pracodawcy. Natomiast nie jest to równoznaczne z tym, że pracodawca sam musi taki dokument sporządzić.

W przedsiębiorstwach, które zatrudniają wiele osób na różnych stanowiskach, to zadanie mogą wykonać eksperci zewnętrzni, specjaliści do spraw BHP, a także pracownicy, którzy mają odpowiednie kompetencje i kwalifikacje.

W sytuacji, w której pracodawca posiada wszelkie niezbędne informacje zarówno o rodzaju, jak i technologii wykonywanej pracy, taką ocenę może przeprowadzić samodzielnie.

Odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie całej oceny oraz prowadzenie odpowiedniej dokumentacji, a także zastosowanie niezbędnych środków profilaktycznych spoczywa na pracodawcy.

Czy pracodawca musi sporządzać ocenę ryzyka dla każdego stanowiska pracy

Ocena ryzyka musi być dostosowana do stanowiska i zakresu zadań.

Natomiast jeśli kilka osób jest zatrudnionych na stanowiskach z takim samym zakresem obowiązków, to wystarczy przygotować jedną ocenę ryzyka zawodowego.

Każdy pracownik za pomocą podpisu potwierdza zapoznanie się z treścią przygotowanego dokumentu.

Co powinna zawierać karta oceny ryzyka zawodowego

Zaleca się, aby ocenę ryzyka przeprowadzić w możliwie najprostszy sposób biorąc pod uwagę zasady zdrowego rozsądku.

Warto kierować się wskazówkami Państwowej Inspekcji Pracy, która zaleca przeprowadzać ocenę w oparciu o pięć najważniejszych kroków, które podano poniżej.

Zebranie informacji i zidentyfikowanie zagrożenia

Jedną z najważniejszych spraw jest zebranie wszelkich niezbędnych informacji.

Najlepiej zacząć od spisu stanowisk oraz maszyn i urządzeń wykorzystywanych przy pracy. Można wtedy o wiele łatwiej określić zagrożenia wynikające z obsługi maszyn.

Warto też przyjrzeć się jakie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej wykorzystywane są na poszczególnych stanowiskach.

Pomocne może okazać się też zasięgnięcie opinii o potencjalnych zagrożeniach od samych pracowników.

Ustalenie kto może być narażony na wypadek i w jaki sposób

Należy określić jakie zagrożenia mogą wystąpić, np. zagrożenia biologiczne albo chemiczne, hałas, praca na wysokości, konieczność podnoszenia ciężkich rzeczy.

Szczególną uwagę przy ocenianiu ryzyka należy zwrócić przy stanowiskach, gdzie pracują młodociani, osoby niepełnosprawne, osoby ciężarne czy osoby zatrudnione przy pracach szczególnie niebezpiecznych.

Warto pamiętać też o uwzględnieniu ryzyka, na jakie narażeni są pracownicy, którzy nie mają stałego miejsca pracy, na przykład sprzątaczki czy pracownicy ochrony.

Oszacowanie ryzyka

Aby móc oszacować ryzyko należy określić prawdopodobieństwa zdarzenia i porównać je ze skutkami konkretnego zdarzenia. Prawdopodobieństwo oraz skutki można podzielić na małe, średnie i duże.

Udokumentowanie wniosków

Bardzo ważne jest dokumentowanie przeprowadzonej oceny, w tym opis stanowiska pracy, spis wykonywanych zadań, wykorzystywanych urządzeniach, czynnikach niebezpiecznych oraz szkodliwych, oszacowana skala ryzyka, a także opis działań eliminujących ryzyko oraz środki profilaktyczne.

Dokument musi zawierać też datę i wskazywać osobę, która przeprowadziła ocenę.

Przeprowadzanie okresowej oceny i weryfikacji ryzyka

Warto pamiętać o okresowych czynnościach sprawdzająco-kontrolnych, zwłaszcza kiedy zostały utworzone nowe miejsca pracy czy pojawiły się nowe urządzenia.

Ponadto nie można zapominać, że mogą pojawić się nowe, nieujęte w dotychczasowej ocenie zagrożenia.

Zupełnie nową ocenę trzeba natomiast przeprowadzić w sytuacji, kiedy zmieniły się wymagania ocenianych stanowisk, pojawiły się nowe stanowiska pracy, dotychczasowe środki ochrony okazały się nieskuteczne lub niewłaściwe, a także kiedy zdarzył się wypadek w miejscu pracy.

4 metody oceny ryzyka zawodowego

Można wyróżnić cztery sposoby na ocenienie ryzyka zawodowego:

• Metoda jakościowa – to metoda, która jest najczęściej wykorzystywana w wielu przedsiębiorstwach. Opiera się na informacjach zebranych podczas obserwacji i oględzin stanowiska pracy, dzięki czemu łatwo można określić potencjalne zagrożenia.
• Metoda ilościowa – opiera się na zebranych informacjach i statystykach dotyczących wypadków w pracy, chorób zawodowych oraz innych szkodliwych zdarzeń, jakie miały miejsce w danym przedsiębiorstwie. Zebrane dane należy zestawić z liczbą osób zatrudnionych oraz z czasem, w którym pracownik może być narażony na zagrożenie. Najczęściej metoda ta jest wykorzystywana w pracach technologicznych i produkcyjnych.
• Metoda indukcyjna – opiera się na przeprowadzonych eksperymentach i obserwacjach, które służą do wysnucia konkretnych wniosków i hipotez, mających na celu zredagowanie zasad postępowania.
• Metoda dedukcyjna – opiera się na analizie, która umożliwia wskazanie istniejących zagrożeń.

Na stronie Państwowej Inspekcji Pracy oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy można znaleźć materiały pomocnicze dla pracodawców. Zawierają one m.in. przykładowe oceny ryzyka zawodowego, wzory formularza potrzebnego do dokumentowania wyników pracy czy materiały szkoleniowe.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

Na każdego pracodawcę Kodeks pracy nakłada obowiązek przygotowania rzetelnej oceny ryzyka zawodowego oraz poinformowania pracowników o występowaniu takiego ryzyka podczas wykonywania pracy, a także o możliwej i zalecanej ochronie przed tymi zagrożeniami.

Ocena ryzyka zawodowego to szczegółowa analiza oraz ocena zagrożeń i potencjalnych niebezpieczeństw, które występują na danym stanowisku.

Umożliwia ona sprawdzenie, czy wprowadzone środki mające za zadanie ochronę oraz eliminację zagrożeń są odpowiednie i wystarczające, a także wskazuje, jakie dodatkowe działania należy podjąć, aby polepszyć warunki pracy na konkretnym stanowisku pracy.

Karta oceny ryzyka zawodowego składa się z opisu stanowiska pracy wraz z informacją jakie zadania są wykonywane, jakie materiały, maszyny i inne narzędzia są wykorzystywane, jakie występują czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe, o zastosowanych środkach ochrony indywidualnej i zbiorowej, a także wyszczególnienie jakie osoby pracują na danym stanowisku.

Ponadto karta powinna zawierać ocenę ryzyka dla każdego występującego zagrożenia, przewidziane środki profilaktyczne.

Głównym celem przeprowadzania i systematycznego aktualizowania wspomnianej oceny jest poprawa warunków pracy oraz minimalizowanie lub wyeliminowanie zagrożeń związanych z wykonywaną pracą.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistę Jakuba Chmieleckiego