Skracanie czasu pracy to ogólnoświatowy trend. Sprawdź, kiedy spodziewać się wprowadzenia 4-dniowego tygodnia pracy w Polsce.

Krótszy tydzień pracy a Kodeks pracy

Obecnie normą zawartą w przepisach prawa pracy jest 40 godzin pracy w tygodniu. Obligatoryjne skrócenie czasu pracy zarówno w postaci 35-godzinnego tygodnia pracy, jak i 4-dniowego tygodnia pracy wymagałoby zmian w przepisach.

Regulacje zawarte w art. 129 Kodeksu pracy wskazują na normatywny czas pracy. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, żeby przedsiębiorca z własnej inicjatywy skrócił dobowy lub tygodniowy wymiar czasu pracy pod warunkiem zachowania dotychczasowego wynagrodzenia.

Jest to rozwiązanie korzystne dla pracowników, a wszystko co jest lepsze dla pracownika od normy kodeksowej można wprowadzić bez oglądania się na zmiany przepisów możliwe dopiero w przyszłości.

Rozwiązaniem stosowanym przez niektóre firmy jest 4 dniowy tydzień pracy, ale przy zachowaniu 40 godzin pracy w ciągu tygodnia. Taką możliwość daje art. 135 § 1, który dopuszcza przedłużenie dziennego wymiaru pracy do 12 godzin. Powinno być to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Co do zasady w tej sytuacji okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać 1 miesiąca.

Jednak jeśli w grę wchodzą szczególnie uzasadnione przypadki, to taki okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy, a jeśli rodzaj wykonywanej pracy uzależniony jest od pory roku lub warunków atmosferycznych, to okres rozliczeniowy może wynosić nawet 4 miesiące.

W tym wypadku przedłużony dobowy czas pracy równoważony jest krótszym czasem pracy w niektóre dni lub dniami całkowicie wolnymi od pracy. Wszystko to powinno zamykać się w jednym okresie rozliczeniowym. Dzięki temu możliwy jest system czasu pracy wynoszący 10 godzin dziennie przez 4 dni w tygodniu.

Czterodniowy tydzień pracy – wyniki testów

Skrócony tydzień pracy został dobrowolnie wprowadzony przez niektóre firmy. Na taką zmianę zdecydował się japoński oddział Microsoftu w 2019 roku. W rezultacie osiągnięto aż 40% wzrost wydajności pracowników. To nie jedyna z korzyści. W porównaniu z analogicznym okresem sprzed wprowadzenia zmian zanotowano spadek zużycia energii elektrycznej o 23%.

Innym krajem, w którym testowano 4-dniowy tydzień pracy jest Wielka Brytania. W okresie 6 miesięcy od czerwca do grudnia 2022 roku aż 61 organizacji i firm z tego kraju zatrudniających łącznie prawie 3 tys. osób wprowadziło krótszy tydzień pracy przy zachowaniu dotychczasowego wynagrodzenia. Pracownicy zamiast 5 dni pracowali tylko przez 4 dni w tygodniu.

Po roku od tego eksperymentu aż 89% pracodawców biorących udział w tym teście nadal utrzymywało 4-dniowy tydzień pracy, a przeszło połowa wprowadziła takie rozwiązanie na stałe. Co ciekawe, krótszy tydzień pracy nie spowodował zmniejszenia przychodów firm biorących udział w tym eksperymencie. Niektóre z firm udostępniły też dane finansowe, z których wynikało, że skracając tygodniowy czas pracy uzyskały średnio 1,4% wzrostu swoich przychodów.

Kolejne korzyści dotyczyły pracowników, bo 4-dniowy tydzień pracy znacząco wpłynął na zmniejszenie stresu oraz częstotliwości występowania chorób wśród załogi.

Aż 71% pracowników stwierdziło, że dzięki skróceniu tygodnia pracy odczuwa mniejsze wypalenie zawodowe. Natomiast 39% pracowników było mniej zestresowanych w porównaniu do 5-dniowego tygodnia pracy.

Pracodawcy w związku ze skróceniem tygodnia pracy odnotowali też 2 dodatkowe korzyści. Pierwsza z nich polegała na zmniejszeniu liczby dni chorobowych wśród pracowników o 65%. Druga korzyść to spadek o 57% liczby pracowników, którzy zwalniali się z pracy, żeby przejść do innej firmy.

System czasu pracy – 4 dni czy 35 godzin

35-godzinny tydzień pracy wcale nie musi oznaczać czterodniowego tygodnia pracy. Równie dobrze pracodawca może zarządzić pracę przez 5 dni w tygodniu po 7 godzin. Wszystko dlatego, że 4 dni pracy w tygodniu przy ośmiogodzinnym dniu pracy oznaczałoby zaledwie 32 godziny tygodniowo.

Jednak patrząc na rozwiązania przyjęte przez różne kraje na świecie wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy wcale nie musi wiązać się ze sporym zmniejszeniem tygodniowej normy czasu pracy. Ciekawym przykładem jest Belgia, gdzie co prawda przepisy mówią o 4-dniowym tygodniu pracy, ale w czasie tym trzeba przepracować aż 40 godzin.

W przypadku tygodniowych norm godzinowych Francja jest przykładem kraju unijnego, w którym obowiązuje 35-godzinny tydzień pracy. Inne kraje też idą w kierunku skróconego tygodniowego czasu pracy. Przykładem jest Hiszpania, która w 2024 roku skróciła tygodniowy czas pracy do 38,5 godziny, a już w kolejnym roku ten czas ma ulec zmniejszeniu o kolejną godzinę.

Krajem, który umożliwia pracownikom wybór 4-dniowego tygodnia pracy jest Japonia. Tamtejszy rząd w czerwcu 2021 roku zalecił takie rozwiązanie jako sposób na walkę z pracoholizmem i wypaleniem zawodowym. Innym krajem, gdzie obowiązuje krótszy tydzień pracy jest Islandia. Ma to swoje niezaprzeczalne zalety.

Zalety 4-dniowego tygodnia pracy

W miejscach, gdzie testowano 4-dniowy tydzień pracy, można było zauważyć wzrost efektywności pracowników. Skutki takiej zmiany są korzystne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.

Ci pierwsi przyznawali, że polepszyło się ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Dodatkową korzyścią była większa równowaga pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Wpisuje się to w unijne zalecenia, których odzwierciedleniem jest dyrektywa work-life balance.

Większość pracowników odczuła też większe zadowolenie z życia przy jednoczesnym mniejszym zmęczeniu w pracy. To ważna wskazówka dla pracodawców, którzy chcą swoim pracownikom zapewnić dobre warunki pracy.

Taka zmiana pozwoli pracownikom na załatwienie prywatnych spraw bez potrzeby brania dni wolnych. Co ważne, bez względu na sposób organizacji czasu pracy w okresie rozliczeniowym, program 360 Kadry i płace umożliwia łatwe wyliczanie należnych wynagrodzeń.

Kiedy będzie gotowy projekt ustawy zmieniającej czas pracy?

Jedną z planowanych zmian w prawie pracy, które mają duże szanse na realizację, jest obniżenie standardowej tygodniowej normy czasu pracy. Zamiast obecnych 40 godzin, proponuje się skrócenie tego czasu do 35 godzin.

Taka tendencja jest zgodna z obowiązującym prawem Unii Europejskiej, wyrażającym się w dyrektywach i zaleceniach. Podobne zmiany zauważalne są również na arenie międzynarodowej.

Warto jednak podkreślić, że nie oznacza to automatycznego skrócenia tygodnia pracy do 4 dni.

Ostateczna decyzja w tej kwestii będzie należała do pracodawców. Dlatego, w przypadku wprowadzenia nowych przepisów, wiele firm może rozważyć skrócenie dnia pracy do 7 godzin. Inne z kolei mogą zorganizować swoje procesy pracy w taki sposób, aby umożliwić pracownikom pracę w systemie 4-dniowym.

W tym wypadku ostateczna decyzja co do kształtu ustawy będzie raczej należeć do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jednak niewykluczone jest, że takie zmiany mogą być zgłoszone jako projekt poselski. W obu przypadkach konieczne będzie sprawdzenie jak taka zmiana wpłynie na różne sektory gospodarki, a w szczególności na sektor finansów publicznych.

Skrócenie czasu pracy do 35 godzin tygodniowo może wpłynąć na konkurencyjność polskiej gospodarki, rynek pracy, a nawet na wzrost kosztów pracy. Z tego względu zgodnie z informacjami, które płyną z resortu pracy, taka zmiana powinna być najpierw poddana szerokiej dyskusji.

Prawdopodobnie będzie obejmować to konsultacje z przedstawicielami organizacji pracodawców, a także związków zawodowych zrzeszonych w Radzie Dialogu Społecznego.

Wszystko to wymaga czasu. Z tego względu raczej mało prawdopodobne jest, by takie zmiany mogły obowiązywać już od początku 2025 roku.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistę Jakuba Chmieleckiego