Kody ubezpieczeń ZUS

Ubezpieczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązkowe.

Muszą to robić wszystkie osoby pracujące, niezależnie czy na podstawie umowy o pracę, zlecenie czy te prowadzące własną działalność.

Nie każdy jednak płaci takie same składki społeczne i zdrowotne. Na to, jaką kwotę należy przekazać do ZUS, duży wpływ mają kody ubezpieczeń ZUS. Od nich zależy, do jakiej grupy składowej zostanie zakwalifikowany ubezpieczony.

Przy czym to nie Zakład wybiera kod, a wskazuje go sam ubezpieczony lub płatnik. Należy zatem wiedzieć, czym są owe kody, co oznaczają i jak należy je stosować.

Kody ubezpieczeń ZUS – czym są?

Kody ubezpieczeń ZUS stanowią podstawę zgłoszenia ubezpieczonego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Na ich podstawie ZUS identyfikuje ubezpieczonego lub płatnika składek, a następnie klasyfikuje ich do odpowiedniej grupy składkowej.

Jak wspomniałem we wstępie, wybór prawidłowego kodu nie należy do gestii organu, a obciąża ubezpieczanego lub płatnika.

Kod ubezpieczeń należy wskazać już przy pierwszej rejestracji w ZUS, jednakże jeśli zmienią się realia zatrudnienia, kod ten w każdym czasie może zostać (a w zasadzie powinien) zmieniony.

Kody ubezpieczeń ZUS – co oznaczają zawierające się tam cyfry?

Kody ubezpieczeń ZUS, wykorzystywane przy wypełnianiu dokumentów ubezpieczeniowych, składają się z 6 znaków.

Każda z cyfr znajdująca się w kodzie ma swoją rolę:

1. pierwsze 4 znaki oznaczają podmiot podstawowy wraz z rozszerzeniem;
2. piąty znak oznacza ustalone bądź nieustalone prawo do emerytury lub renty:
3. „0” – ubezpieczony, który nie posiada ustalonego prawo do emerytury lub renty,
4. „1” – ubezpieczony, który posiada ustalone prawo do emerytury,
5. „2” ubezpieczony, który posiada ustalone prawo do renty;
6. szósty znak oznacza stopień niepełnosprawności:
7. „0” – ubezpieczony nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności lub nie przedłożył go płatnikowi składek;
8. „1” – ubezpieczony posiadający orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności,
9. „2” – ubezpieczony posiadający orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
10. „3” – ubezpieczony posiadający orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
11. „4” – ubezpieczony posiadający orzeczenie o niepełnosprawności wydane osobom do 16. roku życia.

Kody ubezpieczeń ZUS – dla pracowników i przedsiębiorców

Naliczanie składek ZUS w przypadku stosunku pracy i działalności gospodarczej różni się od siebie. Różnice te widać również w kodach ubezpieczeń. Poniżej przedstawię jedynie najważniejsze kody, jest ich bowiem tak dużo, że próbując wskazać je wszystkie, równie dobrze ten artykuł mógłby być przedstawiony w formie tabeli Excela.

Rozwinięcie poniższego każdy zainteresowany znajdzie w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2023 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002032).

Kody ubezpieczeń ZUS dotyczące pracowników i współpracowników:

• 01 10 xx – pracownicy podlegający ubezpieczeniu społecznemu i ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 01 20 xx – pracownicy młodociani,
• 02 00 xx – osoby wykonujące pracę nakładczą,
• 03 10 xx – członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielczych kółek rolniczych lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
• 04 11 xx – osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umów o świadczenie usług,
• 05 11 xx – osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, podlegające ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 05 45 xx – osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność niepodlegające ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 05 81 xx – osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, której zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego,
• 12 11 xx – osoby przebywające na urlopie wychowawczym,
• 12 40 xx – osoby pobierające zasiłek macierzyński.

Z kolei kody ubezpieczeń społecznych dla osób prowadzących działalność gospodarczą prezentują się następująco:

• 05 10 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, osoba prowadząca niepubliczną bądź publiczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz osoba prowadząca pozarolniczą działalność w zakresie wolnego zawodu,
• 05 12 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
• 05 20 xx – twórca,
• 05 30 xx – artysta,
• 05 40 xx – osoba korzystająca z ulgi na start,
• 05 43 xx – wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej oraz akcjonariusz prostej spółki akcyjnej wnoszący jako wkład świadczenie pracy lub usług,
• 05 44 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność, z mocy przepisów szczególnych niepodlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 05 70 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
• 05 72 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
• 05 90 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu,
• 05 92 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu.

Zmiany wchodzące w życie w dniu 1 stycznia 2024 roku

W lipcu 2023 roku podpisana została ustawa o świadczeniu wspierającym, mająca na celu finansowe wsparcie osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 roku. W związku z tym wprowadzone zostają nowe kody ubezpieczeń ZUS.

Dodane zostają poniższe kody:

• 14 30xx – osoba pobierająca świadczenie wspierające,

• 14 31 xx – osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 14 32 xx – osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym, niepodlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu,
• 14 33 xx – osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu, niepodlegająca ubezpieczeniom społecznym.

Oprócz tego zmieniony został kod nr 21 dotyczący pracy o szczególnym charakterze. Jego nowe znaczenie jest następujące:

• 21 – prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, okręgowych ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego