Co trzeci pracownik był chociaż raz na zwolnieniu lekarskim, mimo braku oznak choroby. Co piąty z kolei używa urlopu chorobowego jako okazji do wypoczynku, załatwienia własnych biznesów czy nawet wyjazdu na wakacje.

Tak przynajmniej wynika z ankiety opublikowanej w serwisie livecareer.pl. Nadużywanie L4 nie jest czymś marginalnym, to standard. Po co wykorzystywać dni z puli urlopu wypoczynkowego, skoro można umówić się na teleporadę i w 5 minut zorganizować sobie zwolnienie od lekarza.

Dla pracodawców jest to duży problem. Nie tylko muszą oni płacić nieobecnym pracownikom, ale są zmuszeni również do przetransferowania ich obowiązków na inne osoby. Czy zatem przedsiębiorcy mogą się w jakiś sposób bronić przed tego typu procederem?

Dlaczego nadużywanie L4 jest niekorzystne dla pracodawców?

Nadużywanie L4 jest niekorzystne dla pracodawców co najmniej z dwóch powodów. Pierwszy jest związany z kwestiami organizacyjnymi, drugi natomiast z tymi finansowymi.

Dłuższa nieobecność pracownika oznacza dezorganizację pracy. Niektórych zatrudnionych można łatwo zastąpić, szczególnie w przypadku gdy mamy do czynienia z obowiązkami, które charakteryzują się mniejszym skomplikowaniem.

Dodatkowo w przypadku bardzo długiej, planowanej absencji (np. urlop macierzyński i wychowawczy) pracodawca jest w stanie zatrudnić kogoś na zastępstwo. Jednakże w większości przypadków L4 oznacza dla pracodawcy konieczność przekazania zadań nieobecnego pracownika innej osobie, rozłożenia ich na cały zespół lub przejęcia ich samemu.

Druga kwestia dotyczy sfery finansowej przedsiębiorcy. Chociaż ten aspekt może niedługo stać się nieaktualny, bowiem MRPiPS pracuje nad zmianami.

Obecnie wygląda to jednak tak, że przez pierwsze 33 dni w roku (łącznie, nie w czasie jednego urlopu chorobowego) świadczenie chorobowe pracownika pokrywa pracodawca.

Później obowiązek ten przejmuje ZUS. Jak możemy przeczytać w projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, Zakład ma się tym zajmować już od pierwszego dnia absencji, co ma zdjąć spory ciężar z barków przedsiębiorców. Póki co jednak projekt jest na etapie opiniowania, więc może nie wejść w życie zbyt szybko.

Oczywiście możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia jest prawem pracownika i pracodawca nie może wyciągać z powyższego jakichkolwiek negatywnych konsekwencji. No chyba że mowa o nieuczciwych zwolnieniach lekarskich. Wówczas możemy mówić o praktyce nieetycznej i bezprawnej, której skutkiem może być nawet rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika.

Nadużywanie L4 – warto kontrolować

Kontrola pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim jest domeną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także pracodawców.

Wszystko tutaj zależy od określonych okoliczności. Zostały one stypizowane w art. 68 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Z kolei tryb i zasady przeprowadzania weryfikacji L4 znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Kontrola zwolnienia lekarskiego może zostać przeprowadzona w dwojaki sposób, tj.:

• od strony formalnej, oraz
• od strony prawidłowego wykorzystywania zwolnienia, zgodnie z jego przeznaczeniem.

Kontrola formalna ma na celu sprawdzenie, czy samo zwolnienie lekarskie przedstawione przez pracownika jest autentyczne, tj. czy zostało wystawione przez lekarza, a jeżeli tak, czy spełnia wszystkie warunki przewidziane prawem.

Weryfikacja L4 pod kątem właściwego jego wykorzystywania polega z kolei na ocenie tego, czy pracownik, przebywając na urlopie chorobowym, nie podejmuje czynności niezgodnych z podstawą wystawienia zwolnienia.

Kiedy kontrolę przeprowadza pracodawca?

Nadużywanie L4 najczęściej, w pierwszej kolejności, jest zauważane przez pracodawcę. To w końcu on przebywa z pracownikiem na co dzień i widzi czy rzeczywiście absencja jest uzasadniona.

Mimo to nie zawsze pracodawca ma możliwości prowadzenia weryfikacji zwolnienia i urlopu lekarskiego pracownika.

Pracodawca ma prawo do kontroli zwolnień lekarskich, zarówno tej formalnej, jak i tej związanej ze zgodnością wykorzystania L4, o ile zgłasza do ubezpieczenia społecznego powyżej 20 pracowników.

Czynności sprawdzające nie muszą jednak zostać przeprowadzanego przez samego przedsiębiorcę. Do tego typu zadań oddelegowani mogą zostać określeni pracownicy.

W przedsiębiorstwach zatrudniających do 20 ubezpieczonych kontrolę przeprowadza ZUS.

Przy czym chodzi tu jedynie o weryfikację tego, czy pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z jego przeznaczeniem. Prawo do kontroli formalnej pozostaje w dalszym ciągu przy pracodawcy.

Mniejsi przedsiębiorcy (zatrudniający do 20 pracowników) nie są jednak całkowicie „bezbronni”. Mogą oni bowiem inicjować kontrolę poprzez wniosek składany do ZUS z żądaniem przeprowadzenia weryfikacji prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przez pracownika.

Trzeba jednak pamiętać, że takie pismo musi być właściwie uzasadnione. Zatem pracodawca może wyjść ze stosownym wnioskiem o przeprowadzenie weryfikacji L4, jednakże nie jest to jeszcze jednoznaczne z tym, że ZUS rozpocznie rzeczone postępowanie.

Nadużywanie L4 – czym może się skończyć?

Jeżeli pracodawca spostrzeże, że nadużywanie L4 przybrało za duże rozmiary, najpewniej zainicjuje kontrolę. Jeżeli w jej trakcie okaże się, że zwolnienie nie pochodzi od lekarza, posiada błędy formalne, lub pracownik pobierający zasiłek chorobowy wykonuje inną pracę zarobkową czy po prostu wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem, utraci prawo do świadczenia.

W praktyce będzie on musiał zwrócić cały wypłacony mu zasiłek chorobowy uzyskany w danym okresie.

Przykład:

Pracownik uzyskał 20-dniowe zwolnienie lekarskie. Pracodawca podejrzewał, że pracownik ten wykorzystuje swoją absencję w sposób nieprawidłowy, tj. przeprowadza remont swojego lokalu mieszkalnego.

W związku z tym przeprowadził on kontrolę w mieszkaniu pracownika. Kontrola ta miała miejsce 20. dnia urlopu i wykazała nieprawidłowości. Pracownik bronił się, że remontu podjął się ostatniego dnia zwolnienia (tj. w dacie przeprowadzenia kontroli). Nie ma to jednak znaczenia od strony prawnej, utracił on prawo do zasiłku za cały okres zwolnienia, a nie tylko za ten jeden dzień.

W przypadku gdy kontrola wykaże nieprawidłowości, wypłata zasiłku zostaje wstrzymana, natomiast wypłacone już kwoty podlegają zwrotowi. Odbywa się to poprzez potrącenie z należnych pracownikowi zasiłków bieżących lub ściągnięcie w trybie egzekucji administracyjnej.

Czy za nadużywanie L4 można zwolnić?

Nadużywanie L4 w skrajnych przypadkach może być równoznaczne z rażącym naruszeniem praw pracowniczych.

Jeżeli bowiem pracownik podrobił zwolnienie lekarskie, lub też poleciał na wakacje do ciepłych krajów, jednocześnie pobierając zasiłek chorobowy, to nie można tego poczytywać jako „spryt” i „obrotność”, a bardziej jako „wyrachowanie” i zwykłe oszustwo.

Jeżeli zatem pracownik przekroczy swoje uprawnienia w sposób drastyczny, pracodawca ma pełne prawo potraktować to jako działanie na niekorzyść przedsiębiorstwa. To z kolei daje mu możliwość na dyscyplinarne zwolnienie pracownika.

Ponadto, jeżeli pracodawca będzie w stanie wykazać, ze wskutek działania pracownika poniósł straty, może nawet żądać od niego wypłaty odszkodowania.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego