Pracodawca odpowiada za swoich pracowników wobec klientów i kontrahentów. To on ich zatrudnił, przeszkolił oraz oddelegował do wykonywania określonych zadań.
Jeżeli podwładny popełni błąd, to wina leży po stronie przełożonego. Jest to tzw. odpowiedzialność za winę w wyborze. Pracownicy nie są jednak „bezkarni”.
Odpowiadają oni bowiem wobec swojego szefostwa. Jeżeli wyrządzą szkodę w mieniu pracodawcy, jest on wówczas uprawniony do żądania odszkodowania.
Odpowiedzialność pracownika jest jednak ograniczona przepisami prawa pracy. Jak dokładnie to wygląda? O tym poniżej.
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Odpowiedzialność pracownika względem pracodawcy została dokładnie opisana w Kodeksie pracy (art. 114 – 127).
Oznacza to, że w omawianych przypadkach nie stosujemy ogólnych przepisów prawa cywilnego, a wyłącznie te zawarte w KP.
Prawodawca rozdzielił odpowiedzialność pracownika na dwa rozdziały:
- pierwszy dotyczy odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy,
- drugi określa odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.
Jak już wskazałem na wstępie, omawiana odpowiedzialność występuje wyłącznie w przypadku gdy szkoda została wyrządzona prawodawcy.
W przypadku, gdy krzywda lub uszczerbek w mieniu został wyrządzony osobie trzeciej przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, do naprawienia szkody zobowiązany jest wyłącznie pracodawca.
Trzeba przy tym pamiętać, że odpowiedzialność pracowników za szkody wyrządzone pracodawcy określona w KP, ma zastosowanie wyłącznie gdy szkoda ta jest następstwem działania lub zaniechania pracownika w ramach obowiązków, wynikających ze stosunku pracy.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w swoim wyroku z dnia 28 maja 1976 roku (sygn. akt: IV PR 49/76), samowolne użycie samochodu pracodawcy przez pracownika-kierowcę dla własnych celów po zrealizowaniu objętego treścią stosunku pracy zadania i udzielonego mu polecenia określającego cel, sposób i czas używania tego samochodu, nie jest wykonywaniem obowiązków pracowniczych i wykracza poza treść wiążącego strony stosunku pracy.
Za wynikłą – z takiego zachowania się pracownika – szkodę dla pracodawcy odpowiada on na podstawie przepisów prawa cywilnego.
Załóż darmowe konto
Rejestracja darmowego konta zapewnia dostęp do w pełni funkcjonalnej wersji programu (nie jest to wersja demonstracyjna), w której możesz prowadzić kadry i płace dla 2 pracowników za darmo bez ograniczeń.
Jeśli masz już konto w 360ksiegowosc.pl to nie musisz zakładać konta drugi raz, zaloguj się do kadr i płac używając tego samego maila i hasła.
Po przekroczeniu ilości pracowników lub dodaniu nowej firmy zastanów się nad zakupem licencji.
Rozpocznij już teraz!
Odpowiedzialność pracownika – tylko za zawinione działanie
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy opiera się na zasadzie winy. Przy czym może to być również wina nieumyślna.
Wina umyślna występuje wtedy, kiedy sprawca chce wyrządzić szkodę i celowo do tego zmierza lub gdy mając świadomość szkodliwych skutków swojego działania i przewidując ich nastąpienie, godzi się na nie, choć nie zmierza bezpośrednio do wyrządzenia szkody. Nieumyślna z kolei, gdy sprawca wprawdzie przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, albo też nie przewiduje możliwości nastąpienia tych skutków, mimo iż powinien je przewidzieć.
Winę nieumyślną możemy również nazwać niedbalstwem. Warto podkreślić, że nawet lekkie niedbalstwo skutkuje już powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej. (por. wyrok SN z dnia 9 marca 2010 roku, sygn. akt: I PK 195/09).
Aby zatem można było uznać odpowiedzialność pracownika, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
– wystąpienie szkody, rozumianej jako uszczerbek w dobrach prawnie chronionych pracodawcy;
– zaistnienie okoliczności, z którymi ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, tj. niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych;
– istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy owymi okolicznościami a szkodą.
Przykład:
Wina umyślna będzie miała miejsce wtedy, gdy pracownik po otrzymaniu wypowiedzenia umowy o pracę celowo zniszczy laptop i telefon służbowy.
Z kolei wina nieumyślna wystąpi wówczas, gdy pracownik mimo obowiązku założenia rękawic roboczych tego nie zrobi, a następnie przy przenoszeniu ciężkiego sprzętu upuści go i zniszczy.
W tym wypadku mamy do czynienia z niedbalstwem (niedochowany został obowiązek używania rękawic roboczych).
Kiedy odpowiedzialność pracownika jest wyłączona?
Nie zawsze powstanie szkody w wyniku działania pracownika będzie go obciążało. W określonych okolicznościach odpowiedzialność zostanie wyłączona.
O takich wypadkach mówi KP w art. 117. Zgodnie z nim pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.
Powstanie szkody z powodu działań podjętych (lub zaniechania) pracodawcy może mieć wiele źródeł.
Do tych najczęstszych możemy zaliczyć:
- niewłaściwy nadzór (np. nieprawidłowa kontrola techniczna produktu);
- błędy w sporządzonej dokumentacji pracowniczej, na podstawie której pracownik wykonuje swoje zadania;
- nieprzemyślany dobór pracowników;
- niewłaściwe zabezpieczenie mienia;
- zła organizacja i niewłaściwe warunki pracy (np. przestarzałe maszyny produkcyjne);
- brak niezbędnych narzędzi pracy do wykonywania zleconej pracy;
- nałożenie na pracownika zbyt dużej ilości zadań lub obowiązków, które przewyższają jego możliwości i kwalifikacje.
Odpowiedzialność pracownika nie powstanie również, kiedy do powstania szkody przyczyniły się inne osoby.
W praktyce chodzi tutaj o działanie kierownika lub innych pracowników. Niekiedy mogą być to również osoby całkowicie niezwiązane z zakładem pracy, np. klienci.
Czynnikiem wyłączającym odpowiedzialność jest także ryzyko obciążające pracodawcę.
Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą z działania w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Chodzi tu głównie o powstanie szkody na skutek przerw w produkcji, awarii technicznych, czy wystąpienia siły wyższej (np. pożaru).
Odpowiedzialność pracownika za powierzone mu mienie
Jak stanowi art. 124 § 1 KP, pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
- pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
- narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty,
- środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
– odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione powyżej, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.
Katalog składników mienia, jakie może zostać powierzone pracownikowi i za które odpowiada, jest otwarty.
Zatem należy uznać, że odpowiedzialność pracownika powstanie zawsze, kiedy dojdzie do szkody w mieniu oddanym do jego dyspozycji przez pracodawcę.
Co bardzo istotne, przepisy KP ustanawiają domniemanie, zgodnie z którym szkoda powstała z przyczyn, za które odpowiada pracownik.
Pracownik może uwolnić się odpowiedzialności. Musi jednak wykazać, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę odpowiedniego zabezpieczenia powierzonego mu mienia.
Aby zatem pracodawca mógł pociągnąć do odpowiedzialności pracownika w omawianym zakresie, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- mienie musi być powierzone pracownikowi w sposób prawidłowy – najlepszym sposobem jest sporządzenie protokołu zdawczo-odbiorczego;
- pracownik musi mieć możliwość sprawowania nadzoru nad mieniem oraz jego ochrony;
- pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki przechowywania lub użytkowania mienia, które uniemożliwiają jego uszkodzenie lub utratę.
Odpowiedzialność pracownika wobec pracodawcy za szkodę
Jeżeli zaistnieją wszystkie przesłanki mówiące o odpowiedzialności pracownika, pracodawca ma prawo wyjść z żądaniem odszkodowawczym.
W zależności od rodzaju winy oraz szkody, zasady odpowiedzialności się od siebie różnią.
Jeżeli pracownikowi zostanie udowodniona wina umyślna przy wyrządzaniu szkody, odpowiada on w pełnej wysokości strat.
Jeżeli wina jest nieumyślna (niedbalstwo), odpowiedzialność pracownika ogranicza się do trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Wysokość odszkodowania oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, nie uwzględnia się przy tym zmian w warunkach wynagradzania lub wysokości składników wynagrodzenia wprowadzonych po dniu wyrządzenia szkody.
Z kolei w przypadku powierzonego mienia, to co do zasady, pracownik odpowiada za całość wyrządzonej szkody, czyli za rzeczywistą wartość utraconego lub uszkodzonego mienia pracodawcy.
Istnieje jednak możliwość zmniejszenia wysokości odszkodowania.
Pracodawca i pracownik mogą się porozumieć w tej kwestii. Ugoda między stronami działa na zasadzie swobody, toteż pracodawca może odpuścić pracownikowi i ustalić symboliczną wysokość odszkodowania lub całkowicie z niej zrezygnować.
Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego
Usprawnij swoją pracę,
dołącz do nas!
Możesz prowadzić kadry i płace dla 2 pracowników za darmo bez ograniczeń.
Po przekroczeniu ilości pracowników lub dodaniu nowej firmy zastanów się nad zakupem licencji.