Odprawa pośmiertna – obowiązki pracodawcy

Odprawa pośmiertna a więc świadczenie po zmarłym pracowniku przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego.

Świadczenie to należne za zmarłego pracownika ale wypłacone po jego śmierci staje się prawem majątkowym.

To powoduje, że pracodawca ma obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej uprawnionym członkom rodziny. Jak podejść do tej i innych kwestii z tym związanych?

Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna to świadczenie po zmarłym pracowniku, który był zatrudniony na podstawie stosunku pracy. Bez znaczenia pozostaje wymiar czasu pracy

Zgodnie z art. 93 § 1 ustawy z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 zwanej dalej ustawą KP) rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna w razie śmierci pracownika w czasie:

• trwania stosunku pracy lub
• pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby a więc zasiłku chorobowego.

Jaka jest wysokość odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku

Wysokość odprawy po zmarłym pracowniku zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Komu przysługuje odprawa pośmiertna

Jak mówi art. 93 § 4 ustawy KP – odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

• małżonkowi,
• innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odprawa pośmiertna można by rzec bez żadnych warunków przysługuje ustawowo małżonkowi zmarłego pracownika.

Natomiast gdy zmarły pracownik nie pozostawał w związku małżeńskim ale miał członków rodziny to aby oni otrzymali odprawę pośmiertną muszą spełniać warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej.

Odprawa pośmiertna przysługuje także członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej

Z kolei renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Określone one zostały w Rozdziale 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251).

Ponadto prawo do renty rodzinnej ma także:

• wdowa która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu,
• małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych dla wdowy miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową,
• wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od chwili śmierci męża albo w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Odprawę pośmiertną pracodawca wypłaca uprawnionym członkom rodziny

Odprawę pośmiertną pracodawca wypłaca osobom uprawnionym. Zatem to na pracodawcy ciąży obowiązek ustalenia tych osób uprawnionych zanim jeszcze dokona wypłaty.

Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny.

Należy podkreślić, iż gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden uprawniony do odprawy pośmiertnej członek rodziny wówczas przysługuje mu połowa ustalonej odprawy pośmiertnej.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny:

1)    małżonkowi,

2)    innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

 –  jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż przysługująca odprawa pośmiertna.

Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Następnie pracodawca musi sprawdzić czy i jakie ubezpieczenie na życie posiadał pracownik bowiem wykupienie ubezpieczenia na życie przez pracodawcę dla pracownika może ograniczyć albo nawet wykluczyć obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej.

Potem pracodawca weryfikuje staż pracy pracownika w jednym zakładzie pracy, którego nastąpił zgon pracownika. Od stażu pracy w danym zakładzie zależy wysokość odprawy pośmiertnej.

Odprawa pośmiertna nie podlega ozusowaniu ani opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych

Wypłata odprawy pośmiertnej wobec osób uprawnionych nie podlega pod żadne składki ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego czy Funduszu Pracy. Jak to jest natomiast w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 zwanej dalej ustawą o PDOF) wolne od podatku dochodowego są odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe.

Zatem wypłata odprawy pośmiertnej dla osób uprawnionych nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Należy jednak uważać na kwestię wypłat odpraw wypłacanych w odmiennych wysokościach i na zasadach występujących w odrębnych uregulowaniach.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy KP), z wyjątkiem:

• określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
• odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
• odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali podatkowej albo podatkiem liniowym,
• odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Krzysztofa Ulickiego