Księgowość
Kadry i płace
Krzysztof Ulicki-Główny księgowy, trener z 15-letnim doświadczeniem w prawie podatkowym. Współpracuje z wieloma kancelariami doradztwa podatkowego

Odprawa pośmiertna – obowiązki pracodawcy

Odprawa pośmiertna a więc świadczenie po zmarłym pracowniku przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego.

Świadczenie to należne za zmarłego pracownika ale wypłacone po jego śmierci staje się prawem majątkowym.

To powoduje, że pracodawca ma obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej uprawnionym członkom rodziny. Jak podejść do tej i innych kwestii z tym związanych?

 

Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna to świadczenie po zmarłym pracowniku, który był zatrudniony na podstawie stosunku pracy. Bez znaczenia pozostaje wymiar czasu pracy

Zgodnie z art. 93 § 1 ustawy z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 zwanej dalej ustawą KP) rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna w razie śmierci pracownika w czasie:

  • trwania stosunku pracy lub
  • pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby a więc zasiłku chorobowego.

 

Jaka jest wysokość odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku

Wysokość odprawy po zmarłym pracowniku zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

  • jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
  • trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
  • sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

 

Komu przysługuje odprawa pośmiertna

Jak mówi art. 93 § 4 ustawy KP – odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

  • małżonkowi,
  • innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odprawa pośmiertna można by rzec bez żadnych warunków przysługuje ustawowo małżonkowi zmarłego pracownika.

Natomiast gdy zmarły pracownik nie pozostawał w związku małżeńskim ale miał członków rodziny to aby oni otrzymali odprawę pośmiertną muszą spełniać warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej.

 

Odprawa pośmiertna przysługuje także członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej

Z kolei renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Określone one zostały w Rozdziale 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251).

 

Warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej
Lp. Osoby uprawnione Opis warunków
1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione

(jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów)

Do ukończenia 16 lat
Do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia
Bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do 16-tego roku życia nie dłużej niż do 25-tego roku życia.
2. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka Zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku
Nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

·         nie mogą zapewnić im utrzymania albo

·         ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd

3. Małżonek (wdowa i wdowiec) W chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy
Wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
4. Rodzice Ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania
Spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca

Ponadto prawo do renty rodzinnej ma także:

  • wdowa która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu,
  • małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych dla wdowy miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową,
  • wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od chwili śmierci męża albo w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Odprawę pośmiertną pracodawca wypłaca uprawnionym członkom rodziny

Odprawę pośmiertną pracodawca wypłaca osobom uprawnionym. Zatem to na pracodawcy ciąży obowiązek ustalenia tych osób uprawnionych zanim jeszcze dokona wypłaty.

Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny.

Należy podkreślić, iż gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden uprawniony do odprawy pośmiertnej członek rodziny wówczas przysługuje mu połowa ustalonej odprawy pośmiertnej.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny:

1)    małżonkowi,

2)    innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

 –  jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż przysługująca odprawa pośmiertna.

Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Następnie pracodawca musi sprawdzić czy i jakie ubezpieczenie na życie posiadał pracownik bowiem wykupienie ubezpieczenia na życie przez pracodawcę dla pracownika może ograniczyć albo nawet wykluczyć obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej.

Potem pracodawca weryfikuje staż pracy pracownika w jednym zakładzie pracy, którego nastąpił zgon pracownika. Od stażu pracy w danym zakładzie zależy wysokość odprawy pośmiertnej.

 

Odprawa pośmiertna nie podlega ozusowaniu ani opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych

Wypłata odprawy pośmiertnej wobec osób uprawnionych nie podlega pod żadne składki ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego czy Funduszu Pracy. Jak to jest natomiast w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 zwanej dalej ustawą o PDOF) wolne od podatku dochodowego są odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe.

Zatem wypłata odprawy pośmiertnej dla osób uprawnionych nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Należy jednak uważać na kwestię wypłat odpraw wypłacanych w odmiennych wysokościach i na zasadach występujących w odrębnych uregulowaniach.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy KP), z wyjątkiem:

  • określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  • odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
  • odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
  • odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
  • odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  • odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali podatkowej albo podatkiem liniowym,
  • odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

 

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Krzysztofa Ulickiego


Usprawnij swoją pracę,
dołącz do nas!

Możesz prowadzić kadry i płace dla 2 pracowników za darmo bez ograniczeń.

Po przekroczeniu ilości pracowników lub dodaniu nowej firmy zastanów się nad zakupem licencji.

Powiadom mnie o dostępności
programu 360 Kadry i płace

Zapisz się i bądź z nami w kontakcie. Powiadomimy Cię, kiedy program będzie gotowy do pracy!

Administratorem danych osobowych jest Merit Aktiva Sp. z o.o. Powierzone dane osobowe przetwarzane są w celu realizacji usługi newslettera, wysyłki wiadomości marketingowych i reklamowych. Ponadto, dane przetwarzane będą w celu informowania o działaniu w/w aplikacji, w tym przesyłania komunikatów generowanych w ramach jej funkcjonalności.

Zadaj pytanie

Jeśli nie możesz znaleźć odpowiedzi na swoje pytanie, skontaktuj się z naszym działem obsługi klienta.