Formy wsparcia osób niepełnosprawnych na rynku pracy

Niepełnosprawność oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.  Decydując się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych, pracodawca spełniający określone warunki może korzystać z rożnego rodzaju wsparcia, jednak ma również szereg obowiązków.

Na zatrudnienie osób niepełnosprawnych wpływają instrumenty wsparcia zawarte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Regulacje zawarte w ustawie wspomagające zatrudnienie osób niepełnosprawnych mają na celu wyrównanie szans, umożliwienie osobom niepełnosprawnym znalezienia trwałego i satysfakcjonującego zatrudnienia, a tym samym przeciwdziałanie dyskryminacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

Instrumenty wsparcia osób niepełnosprawnych na rynku pracy dzielimy na:

• adresowane bezpośrednio do osób niepełnosprawnych,
• adresowane do pracodawców i przedsiębiorców zatrudniających albo zainteresowanych zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.

Instrumenty aktywizacji zawodowej skierowane bezpośrednio do osób niepełnosprawnych

Do podstawowych instrumentów wsparcia osób niepełnosprawnych na rynku pracy możemy zaliczyć:

• szkolenia,
• staże,
• przygotowanie zawodowe dorosłych,
• szkolenia na podstawie trójstronnych umów szkoleniowych zawieranych pomiędzy starostą, pracodawcą i instytucją szkoleniową,
• studia podyplomowe,
• prace interwencyjne,
• bon na zasiedlenie
• bon szkoleniowy,
• bon stażowy,
• jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej.

Osoba niepełnosprawna, która chce rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej lub prowadzące już działalność gospodarczą poza jednorazowymi środkami na podjęcie działalności gospodarczej lub rozlicznej może skorzystać z dofinansowania do 50 % oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności czy refundacji składek na ubezpieczenia społeczne dla osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą lub rolniczą.

Osoba niepełnosprawna prowadząca działalność gospodarczą może otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) refundację obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Refundacja składek przysługuje pod warunkiem opłacenia tych składek w całości najpóźniej w dniu złożenia wniosku.

Wysokość refundacji obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności i wynosi:

• 100% składki emerytalnej i rentowej – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• 60% składki emerytalnej i rentowej – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• 30% składki emerytalnej i rentowej – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Rozliczaj pracowników wygodnie i szybko

Instrumenty wspierających pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne

Przedsiębiorcy zatrudniający osoby niepełnosprawne albo zainteresowane ich zatrudnieniem mogą liczyć na dofinansowanie do wynagrodzenia dla osób niepełnosprawnych.

Trzeba mieć na uwadze, że dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) przysługuje przedsiębiorcom spełniającym określone warunki dotyczące m.in. liczby pracowników zatrudnianych w firmie.

Dofinansowanie do wynagrodzenia dla pracowników niepełnosprawnych przysługuje:

• pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej;
• pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %;
• pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy do 25 pracowników.

Należy pamiętać, że dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przysługuje wyłącznie pracodawcom nie posiadającym zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON.

W celu przyznania dofinansowania do wynagrodzeń dla zatrudnionych osób niepełnosprawnych, konieczne jest także spełnienie określonych warunków przez te osoby.

Dofinansowanie z PFRON przysługuje bowiem na osoby niepełnosprawne ujęte w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych prowadzoną przez PFRON.

Dodatkowo miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury.

Zgodnie z art 26a ust. 1  ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Pracodawcy przysługuje ze środków Funduszu miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, o ile pracownik ten został ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, o której mowa w art. 26b ust. 1.

Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, przysługuje w kwocie:

• 2 400 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• 1 350 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• 500 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Na mocy natomiast art 26a ust. 1b  ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, kwoty, o których mowa w ust. 1, w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, którym orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych, zwiększa się o:

• 1 200 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• 900 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Kolejną formą wsparcia dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne jest zwrot kosztów adaptacji stanowisk pracy i pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb niepełnosprawnego pracownika, kosztów adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy, a także zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osoby niepełnosprawne spełniające warunki określone w ust. 2, może otrzymać, na wniosek, ze środków Funduszu zwrot kosztów:

• adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
• adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
• zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
• rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa w pkt 1-1c.

W art. 2 ustawy wskazano natomiast, że zwrot kosztów dotyczy osób niepełnosprawnych:

• bezrobotnych lub poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu;
• pozostających w zatrudnieniu u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, z wyjątkiem przypadków, gdy przyczyną powstania niepełnosprawności w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów, w tym przepisów prawa pracy.

Dodatkowo warunkiem zwrotu kosztów adaptacji stanowisk pracy jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). W razie, gdy okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej okaże się krótszy niż 36 miesięcy, pracodawca ma obowiązek zwrotu środków w wysokości równej 1/36 ogólnej kwoty zwrotu za każdy miesiąc brakujący do upływu 36 miesięcy, jednak w wysokości nie mniejszej niż 1/6 tej kwoty.

Zwrot kosztów nie może przekraczać dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej.

Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych może otrzymać także zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej.

Zwrot kosztów odnosi się do zakupu bądź wytworzenia wyposażenia wyposażenia stanowiska pracy w związku z zatrudnieniem niepełnosprawnej osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy. Maksymalna wysokość dofinansowania z PFRON do wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej przysługuje pracodawcy, który zobowiąże się do zatrudniania na podstawie umowy o pracę osoby niepełnosprawnej przez okres co najmniej 36 miesięcy i uzyska pozytywną opinię Państwowej Inspekcji Pracy. W razie niedopełnienia warunku związanego z okresem zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, pracodawca zobowiązany jest do zwrotu otrzymanego dofinansowania do wyposażenia stanowiska pracy.

Kolejne formy wsparcia dla pracodawców zatrudniających pracowników niepełnosprawnych to m.in. zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego czy ulgi w obowiązkowych wpłatach na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Co musi zapewnić pracodawca zatrudniający osobę niepełnosprawną?

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych to nie tylko uprawnienia dla pracodawcy, ale także szereg obowiązków.

Należy pamiętać, że decydując się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych należy przystosować stanowiska pracy do potrzeb zatrudnionej osoby niepełnosprawnej. Zgodnie z art. 48 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie stanowisk pracy oraz dojść do nich – do potrzeb i możliwości tych pracowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności.

Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien także zapewnić dostosowanie urządzeń higienicznosanitarnych oraz dojść do nich – do potrzeb i możliwości tych pracowników wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.

Zasady zatrudnienia osoby niepełnosprawnej

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych wiąże się z koniecznością znajomości i przestrzegania zasad zatrudniania osób niepełnosprawnych.

Zatrudnionym osobom niepełnosprawnym przysługują dodatkowe uprawnienia, do których należą odrębne normy czasu pracy, dodatkowa przerwa w pracy czy dodatkowe dni urlopu. Uprawnienia niepełnosprawnych pracowników uzależnione są od posiadanego stopnia niepełnosprawności.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Dodatkowo osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.

Odrębnych norm czasu pracy nie stosuje się do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Stosowanie odrębnych norm czasu pracy dla niepełnosprawnych pracowników nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.

Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy.  Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.

Jeżeli wymiar urlopu przysługującego na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy z tytułu niepełnosprawności.

Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, a wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się wówczas jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistkę Karolinę Szopę