Każdy pracodawca oraz jego pracownicy powinni dążyć do jak najbardziej komfortowych warunków pracy. Samo określenie zasad BHP mających panować w zakładzie nie wystarczy, niezbędne są jeszcze odpowiednie, realne działania.

Prawo do higienicznych warunków pracy jest domeną każdego pracownika, niezależnie czy pracuje on przy biurku w urzędzie lub korporacji, czy też swoje zadania wykonuje w terenie, np. na budowie.

Pracownik musi samodzielnie dbać o swoje stanowisko, nie może liczyć, że ktoś to za niego zrobi.

Jednakże miejsca ogólnodostępne są już domeną pracodawcy, to on powinien zagwarantować, aby były one czyste, bezpieczne i dostosowane do charakteru działalności zakładu. Jak zatem rozkładają się obowiązki w miejscu pracy i kto za co powinien odpowiadać?

Prawo do higienicznych warunków pracy – pracownicy mają swoje obowiązki

Zacznijmy od pracowników. Przychodząc do zakładu, mogą oni oczekiwać, że ich prawo do higienicznych warunków pracy będzie przestrzegane przez pracodawcę. Nie oznacza to jednak, że nie mają żadnych obowiązków w tym zakresie. Oni również muszą dbać o BHP.

Przede wszystkim powinni oni dbać o swoje stanowisko pracy. Pracownicy umysłowi są obowiązani do tego, aby ich biurko, komputer, krzesło biurowe oraz bezpośrednie otoczenie (np. komody na dokumenty) było czyste i uporządkowane.

Dokumenty powinny być posegregowane a akcesoria biurowe miały swoje stałe miejsce.

Z kolei pracownicy fizyczni muszą pilnować, aby ich stanowiska pracy były uprzątnięte tak, aby (co bardzo istotne) nie stanowiły one zagrożenia dla życia i zdrowia ich oraz ich współpracowników.

Narzędzia powinny być zabezpieczone oraz utrzymane w stanie sprawności technicznej.

Brzmi jak banał, ale w praktyce często stanowiska pracownicze wyglądają jak po przejściu tajfunu. Biurko jest zawalone dokumentami, wszędzie walają się długopisy, spinacze, samoprzylepne karteczki.

Z kolei w warsztatach czy miejscach budów sprzęt jest niewyczyszczony oraz „nieserwisowany” na bieżąco. Taka sytuacja nie dość, że spowalnia pracę, to również może stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia.

Pracodawca powinien bezwzględnie wymagać, aby przed opuszczeniem swojego stanowiska pracownik dokładnie je uporządkował i zabezpieczył (jeżeli istnieje taka potrzeba).

Prawo do higienicznych warunków pracy – pracodawca odpowiada za wszystko

Pracownicy mają obowiązek dbać o swoje stanowiska. Co jednak z miejscami wspólnymi? Tutaj wkraczają zobowiązania, jakie zostały nałożone na pracodawcę przez przepisy obowiązującego prawa.

Wynikają one bezpośrednio z Konstytucji RP. Przepis art. 66 mówi wprost, iż każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Ustawą, która to reguluje, jest natomiast Kodeks pracy. Tutaj w art. 207 ustawodawca wprowadził zasadę, zgodnie z którą pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

Co bardzo ważne, na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Oznacza to, że odpowiedzialność pracodawcy jest o wiele szersza, aniżeli ta pracownika. Pracownik odpowiada jedynie przed pracodawcą, pracodawca natomiast przed organami publicznymi, w szczególności przed Państwową Inspekcją Pracy.

Za co dokładnie odpowiada pracodawca?

Prawo do higienicznych warunków pracy zobowiązuje pracodawcę w szczególności do:

• utrzymania czystości w całym zakładzie pracy;

• udostępnienia podstawowych środków higieny pracownikom, np. bieżącej wody, papieru toaletowego, mydła i ręczników w toaletach czy zlewu, płynu do mycia naczyń, ręczników papierowych w pokoju socjalnym.
• zapewnienia odpowiedniego stanu technicznego pomieszczeń i urządzeń sanitarnych.

Prócz powyższego pracodawca musi:

• zapewnić regularne sprzątanie pomieszczeń pracy, toalet, kuchni i innych miejsc wspólnych;
• usuwać odpady i zapewnić odpowiednie pojemniki na śmieci przy stanowiskach pracowniczych oraz w miejscach wspólnych;
• zapewniać regularną dezynfekcję i utrzymanie higieny, szczególnie w miejscach, gdzie może występować zagrożenie „biologiczne”.

Samo zapewnienie czystości to nie wszystko, przepisy prawa pracy zobowiązują również pracodawcę do zadbania o to, aby pracownicy mieli dostęp do:

• toalet – ich liczba powinna być adekwatna do liczby pracowników;
• bieżącej wody – w miejscach, gdzie wymagana jest higiena rąk (jak toalety i kuchnie), wymagana jest zimna i ciepła woda oraz dostęp do odpowiednich środków higienicznych i detergentów;
• szatni – pracownicy nie powinni przechowywać odzieży wierzchniej (kurtek, butów zimowych, czapek, szalików itd.) w miejscu swojej pracy, powinni mieć specjalne miejsce, gdzie mogą takie rzeczy odłożyć;
• pomieszczenia do spożywania posiłków – jest to wymóg ustawowy w zakładach, gdzie pracuje więcej niż 20 osób, jednakże w praktyce każde miejsce pracy powinno posiadać pokój socjalny.

Pracodawca musi również dbać o przestrzeganie zasad BHP oraz samemu je stosować. W ramach tych obowiązków pracodawca powinien zapewnić odpowiednią wentylację w zakładzie, właściwe oświetlenie naturalne i sztuczne na stanowiskach pracy.

Musi również przeciwdziałać nadmiernemu hałasowi, pyłowi, oparom i innym zagrożeniom chemicznym i biologicznym.

Pracodawca powinien także regularnie przeprowadzać kontrole stanu sanitarnego miejsca pracy. Musi zadbać, aby pracownicy posiadali aktualne badania lekarskie i szkolenia BHP. W przypadku zagrożenia zdrowia powinien wdrożyć dodatkowe procedury sanitarne.

Co, gdy prawo do higienicznych warunków pracy jest zaniedbywane?

Wiemy już co leży w obowiązkach pracowników i pracodawcy. Jeżeli dbanie o czystość miejsc wspólnych nie należy do kompetencji pracownika (np. nie jest on zatrudniony na stanowisku sprzątacza) powinien on wymagać tego od pracodawcy.

Co jednak, gdy pracodawca uchyla się od swoich powinności, np. nie zatrudnił firmy sprzątającej?

Przede wszystkim pracodawca nie ma prawa wymagać od pracowników sprzątania wspólnych pomieszczeń (toalet, kuchni, innych pomieszczeń socjalnych), jeśli nie wynika to z ich zakresu obowiązków.

Jeżeli zatem w miejscu pracy panuje nieporządek, pracownik w pierwszej kolejności powinien zgłosić zaistniały problem przełożonemu.

Jeżeli jednak nic to nie zmieni, kolejnym krokiem jest zgłoszenie sprawy do Państwowej Inspekcji Pracy. Dodatkowo, w skrajnych przypadkach, gdy warunki pracy są rażąco niehigieniczne, na podstawie art. 210 KP, pracownikowi przysługuje prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy.

Jak wskazuje wspomniany przepis, w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Co grozi pracodawcy za niedbanie o higieniczne warunki pracy w zakładzie?

Jeśli pracodawca nie zapewnia higienicznych warunków pracy, może zostać ukarany przez PIP lub sanepid.

Po przeprowadzeniu kontroli, PIP może nałożyć na pracodawcę mandat do 5000 zł za nieprzestrzeganie przepisów BHP.

W przypadku poważniejszych naruszeń sąd może nałożyć na pracodawcę karę od 1000 zł do 30 000 zł. Tutaj musi odbyć się postępowanie sądowe, wszczynane przez kontrolera PIP.

Jeżeli kontrolującym organem jest sanepid, w zależności od rodzaju naruszenia, kara może sięgać do 5 000 zł. Przy czym kary mogą się łączyć, co może dać o wiele większą kwotę.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego