Wykonując pracę dla innego podmiotu, pracownik powinien otrzymać umowę o pracę. Jest to podstawowy dokument regulujący stosunek pracy.

Nie powinien być w żadnym wypadku zastępowany umowami cywilnoprawnymi, takimi jak umowa zlecenie czy o dzieło. Jednak samo zawarcie kontraktu nie wystarczy.

Umowa musi być jeszcze prawidłowo skonstruowana, tak aby prawa i obowiązki stron były chronione na równych prawach. Jak powinna wyglądać umowa o pracę? Poniżej omawiamy jej najważniejsze elementy.

Darmowe konto w 360 Kadry i płace do 2 pracowników

Charakter umowy o pracę

Mimo że wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy, umowa o pracę nie jest jednostronnym oświadczeniem woli pracodawcy, który na jej podstawie określa warunki zatrudnienia.

Jest to dokument, którego treść powinna być ustalona zgodnie przez obie strony – prawodawcę i pracownika. Pracownik, na równi z pracodawcą, ma prawa do jej kształtowania. Może żądać zmiany jej zapisów, wprowadzać swoje klauzule i negocjować jej zawartość.

Oczywiście w praktyce jest to rzadko spotykane. Wynika to z faktu, że to pracodawca jest stroną silniejszą i to on poszukuje ludzi na dane stanowisko, oferując określone z góry warunki. Mimo wszystko podkreślenia wymaga, że pracownik ma równe prawa przy zawieraniu umowy o pracę.

Do zawarcia umowy o pracę dochodzi na skutek obustronnego złożenia oświadczenia woli. Swój podpis pod umową musi złożyć zarówno pracodawca, jak i pracownik.

Charakter zobowiązaniowy tej umowy polega na tym, że pracownik zobowiązuje się do osobistego świadczenia pracy określonego rodzaju, pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Umowa o pracę jest umową starannego działania, nie rezultatu.

Pracodawca nie może uzależnić wypłaty wynagrodzenia zasadniczego od określonych wyników pracownika. Co więcej, owe wynagrodzenie jest prawem niezbywalnym. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia lub przenieść go na inną osobę.

Umowa o pracę – w jakiej formie?

Umowa o pracę powinna zostać zawarta w formie pisemnej.

Przepisy prawa dopuszczają zawarcie umowy w formie ustnej lub domniemanej poprzez dopuszczenie pracownika do pracy, jednakże w takim wypadku, przed dopuszczeniem pracownika do pracy, pracodawca ma obowiązek potwierdzić mu na piśmie ustalenia co do rodzaju umowy i jej warunków.

Ważne! Niezawarcie umowy w formie pisemnej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, za co grozi kara pieniężna.

KLIKNIJ TUTAJ I ZOBACZ WZÓR UMOWY O PRACĘ

Rodzaje umów o pracę

Strony mogą zawrzeć wyłącznie taki rodzaj umowy o pracę, jaki jest przewidziany Kodeksem pracy.

Muszą przy tym kierować się wskazaniami i ograniczeniami wynikającymi z przepisów obowiązującego prawa (np. w przypadku kilku umów o czas określony, czy umowę na zastępstwo).

Prawodawca wyróżnił następujące rodzaje umów o pracę:

1. umowa na okres próbny;
2. umowa na czas określony;
3. umowa na czas nieokreślony.

Rodzaj umowy o pracę nie stanowi koniecznego elementu umowy. Wynika to z domniemania, że każda umowa, która nie została określona jako terminowa, traktowana jest jako umowa zawarta na czas nieokreślony.

Umowa o pracę a rodzaj umówionej pracy

Przechodząc do elementów koniecznych umowy o pracę, w pierwszej kolejności wymienić należy rodzaj umówionej pracy.

Rodzaj umówionej pracy może być określany różnorako. Można tego dokonać przez podanie nazwy zawodu, specjalności, funkcji, stanowiska pracy lub wskazania grupy czynności, które będą wchodziły w zakres jego obowiązków.

Wskazany może zostać więcej niż jeden rodzaj umówionej pracy czy zespoły czynności. Tutaj nie ma żadnych ograniczeń.

Miejsce wykonywania pracy

Kodeks pracy wskazuje, że miejscem pracy jest zakład pracy lub inne miejsce poza zakładem wyznaczone do świadczenia pracy.

Wskazane musi zostać przy tym faktyczne miejsce wykonywania pracy. Zatem w zależności od charakteru pracy wskazać należy dokładny adres (np. dla pracy biurowej) lub określony obszar (np. dla przedstawiciela handlowego)

Jeżeli umowa nie określa miejsca pracy, przyjmuje się, że miejscem tym jest siedziba pracodawcy.

Umowa o pracę a wymiar czasu pracy

Strony muszą ustalić wymiar czasu pracy. Jest to bardzo istotne, gdyż wymiar czasu pracy ma wpływ na wiele innych uprawnień i obowiązków prawodawcy i pracownika. Chodzi tu między innymi o czas odpoczynku pracownika, przerwy w czasie pracy, dni urlopowe itd.

Wskazuje się tutaj pełen etat lub część tego etatu. Strony nie muszą przy tym ustalać rozkładu czasu pracy, czyli godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy oraz dni pracy w tygodniu czy miesiącu.

Jeżeli wymiar ten nie zostanie ustalony w umowie, domniemuje się pełny wymiaru czasu pracy (cały etat).

Pełny etat pracy wynosi 8 godzin dziennie, przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Jednocześnie tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Wynagrodzenie za pracę

Umowa o pracę tworzy stosunek zobowiązaniowy odpłatny. Oznacza to, że określenie wynagrodzenia jest elementem obligatoryjnym każdej umowy o pracę. Zapis mówiący o całkowitej lub nawet częściowej nieodpłatności jest bezwzględnie nieważny, a w jego miejsce wchodzą odpowiednie przepisy płacowe.

W umowie o pracę musi znaleźć się dokładne określenie wysokości wynagrodzenia oraz składników tego wynagrodzenia. Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

W celu określenia wynagrodzenia za pracę ustala się wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także innych, dodatkowych składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy.

Wynagrodzenie stanowi zatem sumę jego składników. Wśród nich wyróżniamy:

• wynagrodzenie zasadnicze (podstawowe);
• premia;
• prowizja;
• dodatki do płac.

Wynagrodzenie zasadnicze jest samodzielnym składnikiem wynagrodzenia. Może przy tym być jedynym jego elementem.

Premia, prowizja i dodatki są bowiem składnikami o charakterze uzupełniającym, mogą, ale nie muszą występować.

Termin rozpoczęcia pracy

Kolejnym obowiązkowym elementem umowy o pracę jest termin rozpoczęcia pracy. Może być on określony przez wskazanie konkretnej daty kalendarzowej, a może być także przez jakieś zdarzenia, którego nadejście jest pewne – np. odejście pracownicy na urlop macierzyński w przypadku umowy na zastępstwo.

Jeżeli umowa nie posiada omawianego terminu, stosunek pracy nawiązuje się z dniem jej zawarcia, a jeżeli to również nie zostało ustalone, datą rozpoczęcia jest dzień dopuszczenia pracownika do pracy.

Podpisy stron

Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Forma ta wymaga, aby obie strony umowy podpisały ją pod wspólnym oświadczeniem woli (czyli na końcu dokumentu).

Chodzi tu o podpis własnoręczny. Odbicie podpisu, czyli facsimile nie stanowi podpisu w znaczeniu prawnym i jego pozostawienie pod dokumentem nie zastępuje podpisu. To samo jest z kopią czy skanem podpisu.

Jeżeli umowa o pracę jest zawierana z osobą niepiśmienną, jej podpis może być zastąpiony:

• tuszowym odciskiem palca, obok którego inna osoba wypisuje jej imię i nazwisko, pozostawiając również swój podpis, lub
• podpisem innej osoby poświadczonym przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem.

Umowa o pracę – czy może zawierać inne elementy?

Omówione powyżej elementy umowy są wprost wskazane przez przepisy prawa pracy. Aby umowa była w pełni skuteczna, muszą się one znaleźć w treści kontraktu. Nie oznacza to jednak, że strony nie mogą ustalić również innych warunków zatrudnienia.

Strony mogą między innymi wydłużyć okres wypowiedzenia w przypadku gdy jest ono dokonywane przez pracownika, zwiększyć wymiar urlopu wypoczynkowego, określić ruchomy czas pracy czy wprowadzić dodatkowe bonusy, inne niż te określone przez prawodawcę.

Umowa może także zawierać klauzule, które przyznają pracownikowi środki służące do dalszego kształcenia i doskonalenia zawodowego czy też prawo do ubezpieczenia indywidualnego lub grupowego.

To, co zostanie wprowadzone do kontraktu, zależy w pełni od woli stron. Ważne jest jedynie, aby te postanowienia nie były sprzeczne z przepisami prawa pracy.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego