Urlop bezpłatny to popularny sposób na dodatkowe wolne od pracy. Sprawdź, co mówią o tym przepisy i kiedy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego.

Kodeks pracy a bezpłatny urlop

Przepisy prawa pracy dopuszczają możliwość udzielenia urlopu bezpłatnego przez pracodawcę. Regulacje prawne dotyczące takich urlopów zostały zawarte w art. 174 oraz 1741 Kodeksu pracy. Najczęściej to pracownik prosi o udzielenie urlopu bezpłatnego. Pracodawca może, ale nie musi się na to zgodzić.

Cechą charakterystyczną takiego urlopu jest to, że występuje tu zawieszenie stosunku pracy.

Za cały okres urlopu bezpłatnego pracodawca nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne. Czas urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Nie ma też ustalonego minimalnego ani maksymalnego czasu trwania takiego urlopu.

Istnieje możliwość udzielenia urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy.

W tym czasie u pierwotnego pracodawcy pracownik będzie korzystał z urlopu bezpłatnego, a na mocy porozumienia pomiędzy pracodawcami pracownik zostanie wypożyczony do innego zakładu pracy.

Taka możliwość wynika z art. 1741 Kodeksu pracy.

Jednak nie odbywa się to automatycznie. Pracownik musi wyrazić zgodę na takie rozwiązanie. Jest przy tym pewna różnica w stosunku do zwykłego urlopu bezpłatnego.

Jest tak dlatego, że urlop bezpłatny udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Kto może wypełnić wniosek o urlop bezpłatny

Ponieważ urlop bezpłatny jest uregulowany w Kodeksie pracy, to aby wziąć urlop bezpłatny niezbędna jest umowa o pracę. Przepisy jednak nie uzależniają możliwości wnioskowania o urlop bezpłatny od stażu pracy czy rodzaju stosunku pracy.

Nie ma tutaj znaczenia czy taki pracownik ma umowę na czas określony, czy nieokreślony albo czy pracuje w na pełen etat, czy w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego nie jest też uzależnione od tego, czy taki pracownik wykorzystał cały przysługujący mu urlop wypoczynkowy.

Ponieważ urlop bezpłatny to szczególny rodzaj urlopu prawo wymaga, żeby pracownik ubiegający się o taki urlop złożył pisemny wniosek. Jednak nie musi we wniosku wskazywać przyczyn, dla których chce skorzystać z urlopu bezpłatnego. Warto jednak pamiętać, że to wyłącznie od decyzji pracodawcy będzie zależeć czy udzieli mu urlopu bezpłatnego.

W trakcie urlopu bezpłatnego pracownik może wykonywać pracę dla innego podmiotu. Może też zawrzeć umowę o pracę z innym pracodawcą. Musi przy tym pamiętać, że w pewnych sytuacjach pracodawca, który udzielił urlopu bezpłatnego może z ważnych przyczyn zażądać, żeby pracownik wrócił do pracy.

Załóż konto w 360 Kadry i płace, aby łatwo i szybko obsługiwać kadry.

Kiedy jest możliwe odwołanie pracownika z urlopu bezpłatnego

Jeśli urlop bezpłatny trwa krócej niż 3 miesiące, to co do zasady pracodawca nie może odwołać pracownika z takiego urlopu. Jeśli taki urlop trwa dłużej, to pracownik i pracodawca mogą ustalić, że w przypadku zaistnienia ważnych przyczyn po stronie pracodawcy będzie on mógł odwołać pracownika z takiego urlopu.

W tym przypadku odwołanie z urlopu będzie wiążące dla pracownika. Jeśli nie stawi się w pracy w czasie wyznaczonym przez pracodawcę, to może być to uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.

Co ważne, zgodnie z art. 41 Kodeksu pracy pracownik w trakcie urlopu bezpłatnego jest chroniony przez wypowiedzeniem umowy o pracę. Dodatkowo po powrocie do pracy pracownikowi przysługuje takie samo wynagrodzenie i stanowisko, jakie miał przed skorzystaniem z urlopu.

Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego

Pracodawca nie musi zgodzić się na urlop bezpłatny. Wyłącznie od jego zgody zależy, czy pracownikowi zostanie udzielony taki urlop.

Od decyzji pracodawcy nie można się odwołać. Jedyna możliwość, to zwrócenie się do przełożonego wyższego szczebla.

Natomiast jeśli i taka osoba nie wyrazi zgody na urlop bezpłatny, to pracownik nie może nic z tym zrobić.

Wyjątkiem jest urlop bezpłatny udzielany w sytuacjach przewidzianych przez przepisy prawa.

Odnosi się to m.in. do:

• pełnienia funkcji radnego,
• pełnienia funkcji posła lub senatora,
• osób wykonujących działalność związkową.

Urlop bezpłatny a ubezpieczenie zdrowotne

Pracownik, który wybiera się na urlop bezpłatny musi pamiętać, że po 30 dniach od rozpoczęcia takiego urlopu traci się prawo do świadczeń zdrowotnych z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Jest tak dlatego, że za pracownika na urlopie bezpłatnym pracodawca przestaje opłacać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Jeśli urlop bezpłatny jest dłuższy niż 30 dni, to pracownik musi liczyć się z tym, że w razie korzystania z państwowej opieki medycznej koszty wizyt lekarskich czy pobytu w szpitalu będzie musiał pokryć z własnej kieszeni.

Jednak nie zawsze musi tak być, z tym, że trzeba zadbać o pewne formalności.

Jeśli taka osoba ma członka rodziny, który posiada ubezpieczenie zdrowotne, to może być zgłoszona przez niego do ubezpieczenia zdrowotnego.

Takie zgłoszenie jest bezpłatne. Powinno zostać złożone do pracodawcy osoby, która będzie obejmować swoim ubezpieczeniem zdrowotnym innego członka rodziny. Wtedy zakład pracy przekazuje do ZUS druk ZCNA.

Oprócz małżonka osobę przebywającą na dłuższym urlopie bezpłatnym mogą zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego również wstępni, czyli rodzice lub dziadkowe, o ile pozostają z taką osobą we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego może być przekazane nie tylko do pracodawcy. Jeśli członek rodziny zgłaszający do ubezpieczenia osobę przebywającą na urlopie bezpłatnym korzysta z ubezpieczenia zdrowotnego zapewnianego przez urząd pracy, to tam powinien złożyć takie zgłoszenie.

Natomiast jeśli pobiera rentę lub emeryturę, to zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego przekazuje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Alternatywą jest dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Koszt, jaki trzeba ponieść wykupując takie ubezpieczenie zależy od wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

W IV kwartale 2023 r. wyniosło ono 7.767,85 złotych, a dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne to dokładnie 9% tej kwoty. Oznacza, że w I kwartale 2024 roku koszt takiego ubezpieczenia to 699,11 zł miesięcznie.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistę Jakuba Chmieleckiego