Urlop macierzyński przed porodem – wzór z omówieniem

Każda pracownica po narodzinach dziecka ma prawo do płatnego urlopu, w celu regeneracji sił po ciąży oraz zapewnienia potomkowi stosownej opieki w jego pierwszych miesiącach życia.

Jeżeli rodzice dojdą do takiego porozumienia, matka może przekazać ojcu część przysługującego jej świadczenia.

Jest jednak sytuacja, kiedy urlop może być wykorzystany wyłącznie przez pracownice (z pominięciem ojca dziecka) – chodzi o konieczność skorzystania ze świadczenia jeszcze przed porodem.

Udzielenie urlopu macierzyńskiego jest w zasadzie obowiązkiem pracodawcy, dlatego też dobrze, aby ten wiedział, jak to zrobić oraz jaka jest podstawa prawna takiego świadczenia.

Urlop macierzyński wyłącznie dla pracowników?

Sposób nawiązywania stosunków pracy jest różny, zależny od charakteru firmy oraz rodzaju wykonywanych funkcji przez osoby zatrudnione. Oprócz umowy o pracę może być to kontrakt B2B, umowa zlecenie czy też umowa o dzieło.

Udzielenie urlopu macierzyńskiego przez pracodawcę jest możliwe wyłącznie w tym pierwszym przypadku, pozostałe rodzaje umów nie podlegają pod przepisy prawa pracy.

Nie oznacza to jednak, że pozostały krąg pracowników nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego.

W przypadku kontraktów B2B, osoby zatrudnione samodzielnie odprowadzają za siebie składki ZUS. Przy umowie zlecenie, podobnie jak przy umowie o pracę, zleceniodawca jest obowiązany opłacać ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy.

Jedynie przy umowie o dzieło „pracownik” nie jest chroniony – tutaj składki ZUS nie są odprowadzane.

Powyższe oznacza, że również przy innych stosunkach zobowiązaniowych pracownik może złożyć wniosek o udzielenie urlopu, chociażby w celu informacyjnym pracodawcy o planowanym skorzystaniu z przysługującego mu świadczenia.

Udzielenie urlopu macierzyńskiego będzie w tych przypadkach takie samo, zmianie ulegnie jednak podstawa prawna.

Udzielenie urlopu macierzyńskiego – jakie są zasady?

Jak wskazałem na wstępie, urlop macierzyński ma dwa cele:

• „wstępne” odchowanie dziecka w jego pierwszych miesiącach życia;
• regenerację i odpoczynek po ciąży i porodzie.

Z uwagi na powyższe, świadczenie to może być wykorzystane wyłącznie w naturze.

Pracodawca nie może umówić się z pracownicą, iż odbierze ona niewykorzystany urlop w pieniądzu (przy urlopie wypoczynkowym może dojść do takiej sytuacji).

Nie oznacza to jednak, że pracownica musi wykorzystać cały przysługujący jej wymiar urlopu. Obligatoryjnie musi ona przebywać w domu przez pierwsze 14 tygodni po porodzie.

Następnie może zrezygnować z urlopu, pod warunkiem że będzie go kontynuował ojciec dziecka (nie musi być to „pracownik-ojciec”, wystarczy, aby był on ubezpieczony, np. prowadził działalność gospodarczą).

Ważne! Pracownica, która planuje rezygnację z części urlopu macierzyńskiego, musi złożyć pracodawcy odpowiedni wniosek w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pismo może przybrać formę papierową lub elektroniczną (np. email).

Ile trwa urlop macierzyński?

Zatrudnionej kobiecie, która urodziła dziecko, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1. 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2. 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
3. 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
4. 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
5. 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Udzielenie urlopu macierzyńskiego przed porodem

Mimo iż kodeks pracy wiąże urlop macierzyński z „urodzeniem” dziecka, to daje również możliwość na skorzystanie z tego świadczenia przed porodem.

Część urlopu, w wymiarze 6 tygodni, może zostać udzielona pracownicy przed przewidywaną datą porodu.

Z racji tego, że ciężko jest przewidzieć przyszłość, udzielenie urlopu macierzyńskiego przez pracodawcę powinno odbyć się na podstawie zaświadczenia lekarskiego.

Ta część świadczenia nie jest obowiązkowa, dlatego też, aby móc z niej skorzystać, pracownica musi złożyć wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego przed porodem.

Ponadto wskazane 6 tygodni jest jedynie maksymalnym możliwym okresem. Pracownica może wystąpić również np. o 1, 3, czy 5 tygodni urlopu. Ważne jedynie, że czas, w jakim będzie korzystała ze świadczenia, musi zostać określony w tygodniach.

Pobierz wzór

Co z pozostałym urlopem macierzyńskim?

Urlop macierzyński został określony w tygodniach (np. 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka). Udzielenie urlopu macierzyńskiego również powinno być wyrażone w tygodniach.

Ustawa przyjmuje, że przy udzielaniu omawianego świadczenia termin tygodniowy równy jest 7 dniom kalendarzowym (razem z sobotą i niedzielą). Urlop macierzyński obejmuje pełne tygodnie, łącznie z dniami harmonogramowo i ustawowo wolnymi od pracy.

Wystąpienie takich dni w trakcie urlopu nie powoduje jego przedłużenia. Ilość dni pracujących w tym wypadku nie ma większego znaczenia.

Jak to wygląda w przypadku wykorzystania urlopu przed porodem? Pracodawca udziela pracownicy 6 tygodni urlopu, w związku z czym przy urodzeniu jednego dziecka, pozostaje jej 14 tygodni, przy dwójce dzieci – 25, przy trójce – 28 tygodni itd.

Co, jednak gdy pracownica urodziła w innym terminie, aniżeli wynikało to z zaświadczenia lekarskiego? Może się zdarzyć, że narodziny dziecka będą miały miejsce przed lub po szacowanym terminie porodu.

Nie jest to jednak wielkim problemem. Mimo że urlop wylicza się w tygodniach, to jeżeli wymaga tego sytuacja, można go rozbić na jednostki dzienne.

Zatem jeżeli pracownica urodzi wcześniej, wówczas kontynuuje urlop macierzyński aż do całkowitego wyczerpania przysługującego jej wymiaru (np. 20 tygodni).

Tak samo wygląda to przy „spóźnionym” porodzie.

Niby 6 tygodni to maksymalny okres, jaki może być wykorzystany przed porodem, jednak w przypadku, gdy data urodzenia dziecka nie pokrywa się z terminem określonym w zaświadczeniu, po zakończeniu zawnioskowanej wcześniej części urlopu a faktycznym porodem nie występuje żaden okres „bezprawia”, w którym pracownica nielegalnie przebywa na urlopie. Świadczenie trwa w dalszym ciągu nieprzerwanie aż do jego całkowitego wykorzystania.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego