Wyzwania przyszłości – zmniejszona demografia w Polsce

GUS alarmuje. Demografia w Polsce pokazuje bardzo niepokojący trend. W Polsce liczba osób w wieku 60 lat i więcej osiągnęła już 9,7 miliona, co stanowi 25,7% całej populacji. To oznacza, że w ciągu ostatniego roku odsetek seniorów wzrósł o 0,2%. Prognozy GUS wskazują, że do 2030 roku liczba osób w tej grupie wiekowej wzrośnie do 10,8 miliona, a do 2050 roku będzie ich jeszcze więcej! Co to oznacza dla naszego społeczeństwa i jak możemy się przygotować na starzejący się rynek pracy? O tym w poniższym artykule.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Demografia w Polsce – analiza starzejącego się społeczeństwa
• Demografia Polski w liczbach. Nasze społeczeństwo się kurczy
• Demografia a rynek pracy. Jakie to ma konsekwencje?
• Czy system emerytalny w Polsce zbankrutuje?
• Demografia a rynek pracy – emeryci coraz bardziej aktywni zawodowo
• Demografia w Polsce – podsumowanie

Demografia w Polsce – analiza starzejącego się społeczeństwa

Polska, podobnie jak wiele innych krajów Unii Europejskiej, stoi przed poważnym wyzwaniem – starzejącym się społeczeństwem. Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) i Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) pokazują, że liczba osób w wieku 60 lat i więcej w Polsce stale rośnie.

Główne powody tej sytuacji to spadek liczby urodzeń oraz wydłużająca się średnia długość życia. W Polsce, jak i w wielu innych krajach rozwiniętych, kobiety rodzą coraz mniej dzieci, a jednocześnie medycyna i lepsze warunki życia pozwalają na dłuższe życie seniorów. To oznacza, że mamy więcej osób starszych, ale mniej młodszych – co tworzy nierównowagę w strukturze wiekowej społeczeństwa. Z jednej strony jest to ogromny sukces w zakresie zdrowia publicznego i medycyny, ale z drugiej strony rodzi to poważne wyzwania związane z opieką społeczną, zdrowiem publicznym i rynkiem pracy.

Demografia Polski w liczbach. Nasze społeczeństwo się kurczy

Nasze społeczeństwo się kurczy. Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na koniec 2024 roku liczba ludności Polski wyniosła 37,49 mln osób. Oznacza to spadek o 157 tys. osób w porównaniu z poprzednim rokiem. To kolejny rok, w którym liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń.

W ciągu ostatnich 14 lat populacja Polski zmniejszyła się o ponad milion osób.

Przyczyną tego zjawiska jest przede wszystkim utrzymujący się od 2013 roku ujemny przyrost naturalny. W 2024 roku zarejestrowano około 252 tys. urodzeń, co stanowi najniższy wynik od zakończenia II wojny światowej. Jeszcze w 2017 roku liczba urodzeń przekraczała 400 tys., co oznacza, że w ciągu siedmiu lat spadła o niemal 150 tys. Jednocześnie liczba zgonów utrzymuje się na poziomie około 409 tys. rocznie, co przyczynia się do systematycznego zmniejszania się populacji.

Zmiany demograficzne mają także wpływ na strukturę wiekową społeczeństwa. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (0–17 lat) wyniosła niespełna 6,8 mln i była o 100 tys. mniejsza niż rok wcześniej. Z kolei liczba osób w wieku produkcyjnym (18–59/64 lata) również spada – w 2024 roku wyniosła 22 mln, czyli o 175 tys. mniej niż rok wcześniej.

Tymczasem liczba seniorów w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej) stale rośnie. Na koniec 2024 roku wyniosła ponad 8,9 mln osób, co stanowiło 23,8% ogólnej populacji. W kolejnych latach ta grupa wiekowa będzie się nadal powiększać.

Demografia a rynek pracy. Jakie to ma konsekwencje?

Zwiększający się odsetek osób starszych w Polsce wiąże się z wieloma wyzwaniami. Demografia a rynek pracy – jak kształtuje się ta zależność?

Po pierwsze, będzie to miało wpływ na system emerytalny – starzejące się społeczeństwo oznacza większe potrzeby opieki zdrowotnej oraz świadczeń społecznych, a to stanowi wyzwanie dla budżetu państwa. Ponadto, w miarę jak będzie przybywać osób w wieku emerytalnym, może to powodować problemy na rynku pracy, gdzie coraz więcej osób będzie odchodzić na emerytury, a młodsza część społeczeństwa nie będzie w stanie w pełni uzupełnić tej luki.

Z drugiej strony, starzejące się społeczeństwo może też dawać nowe możliwości. Coraz więcej osób po 60. roku życia decyduje się na aktywność zawodową lub społeczną, angażując się w różne formy pracy, wolontariatu czy działalności edukacyjnej. Seniorzy stają się coraz bardziej świadomi swoich potrzeb i zdrowia, co może wpłynąć na rozwój rynku usług skierowanych do tej grupy wiekowej – od opieki zdrowotnej, przez technologie wspierające życie, aż po edukację online i usługi wellness.

Czy system emerytalny w Polsce zbankrutuje?

Czy system emerytalny w Polsce zbankrutuje? Żebyśmy jeszcze lepiej odpowiedzieli na to pytanie, zapoznaliśmy się z raportem Instytutu Badań Strukturalnych pt. „Czy polski system emerytalny zbankrutuje?”. Z przedstawionych w nich prognoz wynika, że system emerytalny w Polsce nie zbankrutuje, ale stanie się znacznie mniej hojny. Kluczowe wnioski to:

1. Wydatki emerytalne pozostaną na podobnym poziomie – około 11% PKB do 2060 roku, co oznacza, że system zachowa wypłacalność.
2. Główna przyczyna stabilności systemu to drastyczny spadek wysokości emerytur – przeciętna stopa zastąpienia spadnie z 61% (2016 r.) do 24% (2060 r.), co oznacza znacznie niższe świadczenia.
3. Starzenie się społeczeństwa będzie ogromnym wyzwaniem – w 2060 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadnie aż 68 osób w wieku 65+, co wpłynie na sytuację na rynku pracy i system podatkowy.
4. Rosnąca liczba emerytów z minimalnymi świadczeniami – przy wieku emerytalnym 60/65 lat nawet 2/3 emerytur będzie na poziomie minimalnym lub niższym.

Jednak prognozy Komisji Europejskiej wskazują, że wydatki emerytalne jako procent PKB pozostaną stabilne do 2060 roku. Oznacza to, że system emerytalny nie zbankrutuje, ale będzie wymagał odpowiednich reform i działań dostosowawczych, ponieważ społeczeństwo starzejące się będzie wywierało coraz większą presję na rynek pracy i finanse publiczne.

Starzejące się społeczeństwo a system emerytalny. Możliwe działania naprawcze

Jednym z rozwiązań, które mogą pomóc w stabilizacji systemu emerytalnego, jest powiązanie wieku emerytalnego ze średnią długością życia, co pozwoliłoby na bardziej zrównoważone finansowanie świadczeń i dostosowanie go do zmieniających się realiów demograficznych. Dodatkowo istotne jest wprowadzenie skutecznych mechanizmów zachęcających do dłuższej aktywności zawodowej oraz samodzielnego oszczędzania na przyszłą emeryturę, co mogłoby znacząco poprawić sytuację finansową osób kończących karierę zawodową.

Kluczową rolę w tym procesie odegrają również reformy systemu oszczędności emerytalnych, które powinny gwarantować dożywotnie wypłaty, zapewniając tym samym większą stabilność finansową w podeszłym wieku. Wszystkie te działania mają na celu utrzymanie systemu emerytalnego w dłuższej perspektywie, jednak nie zmienią faktu, że przyszłe emerytury będą stosunkowo niskie, co w praktyce wymusi konieczność dodatkowego oszczędzania lub wydłużenia okresu aktywności zawodowej, aby zapewnić sobie godne warunki życia na starość.

Demografia a rynek pracy – emeryci coraz bardziej aktywni zawodowo

Aktywizacja zawodowa emerytów staje się coraz ważniejszym rozwiązaniem w obliczu starzejącego się społeczeństwa i rosnących wyzwań systemu emerytalnego. Zatrudnianie osób na emeryturze nie tylko pozwala im na zwiększenie dochodów i podtrzymanie aktywności zawodowej, ale także przynosi korzyści pracodawcom, którzy zyskują doświadczonych pracowników.

Warto jednak pamiętać, że zatrudnianie emerytów wiąże się z nieco innym sposobem opodatkowania oraz specyficznymi zasadami naliczania składek, dlatego przedsiębiorcy powinni zadbać o odpowiednie narzędzia ułatwiające rozliczenia, takie jak program kadrowo płacowy 360 Kadry i Płace. Kompleksowa obsługa w zakresie zatrudniania seniorów wymaga także znajomości aktualnych przepisów dotyczących wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych, dlatego wsparcie specjalistycznych systemów w obszarze kadry i płace może okazać się nieocenione zarówno dla pracodawców, jak i samych emerytów, którzy planują kontynuować aktywność zawodową.

Zachęcamy do sprawdzenia naszych nowoczesnych systemów do księgowości i prowadzenia kadr i płac.

Demografia w Polsce – podsumowanie