Nowe przepisy BHP

Istnieje wiele zawodów, których wykonywanie może powodować o wiele gorsze schorzenia, aniżeli ból pleców.

W wielu miejscach pracownicy mają do czynienia z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi. To oni właśnie powinni być najlepiej chronieni, tak aby zagrożenie dla ich życia i zdrowia było minimalne.

Pracodawcy nie zawsze jednak zdają sobie z tego sprawę lub po prostu lekceważą ten fakt. Teraz będą musieli zweryfikować swoje postępowanie, bowiem w życie weszły nowe przepisy BHP regulujące ten aspekt.

Nowe przepisy BHP – gdzie ich szukać?

W dniu 23 maja 2024 roku uchwalona została nowelizacja Kodeksu pracy w celu inkorporacji do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 roku zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy.

Jej przepisy weszły w życie w dniu w dniu 29 czerwca 2024 roku.

Zmiana dotyczy art. 222 KP, który nakazuje pracodawcy ochronę pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Dodatkowo wspomniany przepis nakazuje ministrowi właściwemu do spraw zdrowia wprowadzenie odpowiedniego rozporządzenia mającego uszczegółowić omawianą kwestię.

W związku z tym w dniu 26 lipca 2024 roku pojawiło się rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy.

O czym mówią nowe przepisy KP?

Znowelizowany przepis art. 222 KP określa dwa podstawowe obowiązki pracodawcy.

Po pierwsze, pracodawca ma obowiązek zastępowania wszelkich substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, mniej szkodliwymi dla zdrowia pracowników.

Jeżeli jest to niemożliwe, musi zastosować inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Po drugie, pracodawca jest zobligowany do rejestrowania wszystkich rodzajów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym oraz ewidencjonowania pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

Co znajdziemy w rozporządzeniu?

Omówiony wyżej przepis jest dosyć ogólny, nie znajdziemy w nim więcej, niż to, co wskazałem. Aby otrzymać więcej szczegółów, musimy sięgnąć do rozporządzenia z dnia 26 lipca 2024 roku.

W nim Minister Zdrowia skonkretyzował obowiązki stawiane pracodawcy.

Dokument ten określa:

1. wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym i sposób ich rejestrowania;
2. sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
3. sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach z czynnikami rakotwórczymi lub mutagennymi;
4. wzory dokumentów dotyczących poziomu narażenia pracowników na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym oraz sposób przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych;
5. szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
6. warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników zatrudnionych przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Jakie prace są chronione?

Nowe przepisy BHP zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia wskazują również na rodzaje prac, które muszą zostać poddane ochronie.

Chodzi tu w szczególności o procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania się substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym, tj.:

• produkcja auraminy;
• prace związane z narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, obecne w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych;
• prace związane z narażeniem na pyły, dymy i aerozole tworzące się podczas wypalania i elektrorafinowania surówek miedziowo-niklowych;
• produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów;
• prace związane z narażeniem na pył drewna;
• prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną — frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy;
• prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania i schładzania części ruchomych silnika.
• prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników diesla.

Nowe przepisy BHP – nowe obowiązki pracodawcy

Przechodząc do konkretów, nowe przepisy BHP nakładają na pracodawców szereg obowiązków, które muszą być przez nich ściśle wykonywane.

Przede wszystkim pracodawca zatrudniający pracowników przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami rakotwórczymi lub mutagennymi jest zobowiązany zastąpić je czynnikami bezpieczniejszymi dla ich zdrowia i życia. Jeżeli z przyczyn technicznych jest to niemożliwe, musi zapewnić, aby wytwarzanie i używanie omawianych substancji, w miarę istnienia technicznych możliwości, odbywało się w systemie zamkniętym.

Z kolei, jeśli i to będzie niemożliwe, pracodawca jest zobligowany do zapewnienia zmniejszenie narażenia pracowników na działanie czynników rakotwórczych i mutagennych do tak niskiego poziomu, na jaki pozwalają możliwości techniczne.

Dodatkowo pracodawcy mają obowiązek wprowadzenia i stosowania metody wczesnego wykrywania narażenia na te substancje podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności.

Wśród działań, jakie powinien podjąć pracodawca, możemy wyróżnić między innymi:

• utrzymanie na jak najniższym poziomie liczby pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych;
• usuwanie substancji rakotwórczych lub mutagennych w miejscu ich powstawania, do miejscowego wyciągu lub do ogólnego systemu wentylacji, w należyty sposób i zgodnie z wymogami ochrony zdrowia i środowiska;
• stosowanie środków higieny — chodzi tu w szczególności o regularne czyszczenie podłóg, ścian i innych narażonych powierzchni;
• odgraniczanie miejsc zagrożonych i stosowanie odpowiednich znaków ostrzegawczych, włącznie ze znakami„zakaz palenia”, w miejscach, w których pracownicy są lub mogą być narażeni na działanie omawianych czynników;
• określenie planu działania w nagłych wypadkach, które mogą wyniknąć z nadmiernego narażenia na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych;
• stosowanie sposobów bezpiecznego przechowywania, przeładunku i transportu, szczególnie przez zastosowanie pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny;

Szkolenia BHP pracowników

Nie tylko pracodawca powinien posiadać wiedzę o substancjach chemicznych mogących zagrażać zdrowiu i życiu, stosowanych lub wytwarzanych w przedsiębiorstwie. Nowe przepisy BHP wprowadzają taki obowiązek również wobec pracowników.

W tym celu pracodawca powinien informować osoby zatrudnione o opakowaniach, zbiornikach i instalacjach zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych.

Pracownicy powinni również przechodzić regularne, okresowe szkolenia w zakresie:

• ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia na działanie omawianych substancji i dodatkowego ryzyka, które wynika z palenia tytoniu, oraz w zakresie środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia tego narażenia;
• wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia na działanie substancji chemicznych;
• konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej;
• działań zapobiegających wypadkom oraz działań, które powinni podjąć pracownicy, w tym pracownicy pełniący obowiązki ratownicze, podczas działań ratowniczych oraz wypadków.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego